HET HUIS VAN TANDARTS CRAMER

In het decembernummer, 8e jaarg. nr. 4,  schreef ik over de wilg in de tuin van het voormalige woon-/praktijkpand van tandarts Cramer, Eikenlaan 11. Er valt nog wel wat meer te vertellen over de plek waar dit huis in 1950 werd gebouwd.

Op oude luchtfoto’s is goed te zien dat direct na de oorlog dit deel van het dorp nog onbebouwd was op een enkele boeren­schuur na. Wel stonden er verderop aan de Eikenlaan een paar huizen die daar in of rond 1923 zijn gebouwd. Dat zijn de huidige huisnummers 31 t/m 41, met uitzondering van nummer 35. Het huis van de familie Cramer was in die hoek de eerste nieuwbouw van wat nu de achterste helft van de bomenbuurt is en wel de noordzijde van de Lijsterbe­slaan, Berkenlaan en Plataanlaan. De meeste huizen die daar nu staan, zijn in de loop van de jaren 50 gebouwd. De familie Cramer had dus nog een ruime keus om een geschikt stuk grond uit te zoeken.

Aardig is in dat verband het volgende verhaal dat ik van de familie Cramer zelf hoorde. Toen zij op zoek waren naar grond voor de bouw van een woon-/praktijkpand in Scherpenzeel, werden zij bereidwillig geholpen door de toenma­lige burge­meester, Mr. C.P. Hoytema van Konijnenburg. Dat moet in 1949 geweest zijn en het was mistig weer. De burgemeester bracht de kopers naar de plek waar hij Scherpenzeel wilde uitbreiden nadat het eerste deel van de bomen­buurt al was gerealiseerd. Staande aan de Eikenlaan wees hij het terrein aan en vroeg hoeveel grond men wilde kopen. Omdat daar geen exact antwoord op kwam, stelde hij voor dat de heer en mevrouw Cramer aan de Eikenlaan zouden blijven staan. Hij zou vervolgens naar achteren lopen en de kopers moesten maar  stop roepen als zij meenden dat het genoeg was. Toen de goede man in de mist verdwenen was werd het afgesproken teken maar gegeven en een paal gesla­gen. Met de overeen-gekomen frontbreedte bleek na meting later dat men ongeveer 3.080 m5 had gekocht. Daarvan heeft de familie in de 70-er jaren overigens bijna de helft verkocht voor de bouw van de huidige 3 (!) woonhuizen aan de Berkenlaan 1,3 en 5.

Op 15 maart 1950 kreeg de familie het stuk grond (dat ooit deel uitmaakte van het bezit van de bewoners van Huize Scherpen­zeel) bij notariële akte in eigen­dom. Voordat de familie Cramer formeel eigenaar werd, was men al aan het werk, want de aanvraag voor de bouwvergunning dateert van 15 december 1949. De bouwvergunning werd op 6 januari 1950 afgegeven, waarbij de bouwkosten geraamd werden op / 40.000,-. Aan leges was bij de afgifte van de vergunning / 129,- verschuldigd. Kom daar vandaag de dag eens om. De bouwer werd verplicht gesteld het huis op de riolering aan te sluiten, wat blijkens de aanvraag eerst niet de bedoeling was omdat daarin vermeld werd: “septic tank met overloop op de sloot”. Een dergelijke wijze van lozing was in die tijd in het buitengebied overigens bepaald niet ongebruikelijk.

Overigens was de huidige Eikenlaan toen nog maar een vrij smalle weg met klinkerbestrating en brede bermen. Direct voor de tuinen liep in die tijd nog een sloot die later naar de overkant van de straat verplaatst werd. Het huis was vermoedelijk alleen via een bruggetje te bereiken zoals we op andere foto’s uit de 60-er jaren hebben gezien.

Al snel nadat wij het huis van de familie Cramer in 1985 kochten, liepen wij met het idee rond om ons huis een naam te geven. Daarbij hadden wij een voorkeur voor een historische naamgeving. Toen ons de Veldnamenkaart (1) onder ogen kwam, besloten wij om de naam “De Omloop” te gebruiken. Bekend is dat de Eikenlaan vroeger de Dwarsdijk of Nieuwendijk (2) werd genoemd maar er is nog een benaming geweest. Ongeveer de helft van de grond waar ons huis op staat maakte deel uit van het weiland dat bekend is geweest onder de naam “Kampje van den Omloop”. Het weiland tegenover het huis, dus ongeveer het huidige tennisveld, werd het “Kampje achter de Omloop” genoemd. Hieruit lijkt te kunnen worden opgemaakt dat de Nieuwendijk gedurende enige tijd ook De Omloop werd genoemd, misschien alleen in het spraakgebruik. De meningen zijn daar overigens over verdeeld. Mogelijk duidt De Omloop op iets van een waterloop. Dat zou kunnen, want dwars door het huidige perceel Eikenlaan 11 heeft tot aan de inrichting van het stratenplan kort voor 1950, nog een sloot gelopen.

Inmiddels hebben onze vroede vaderen ook de naam De Omloop herontdekt. In de jongste uitbreiding van de Boskamp is een straat aldus genoemd. Ik vind het nog steeds jammer dat oude namen zo vaak moesten verdwijnen, maar als een oude naam dan toch teruggehaald wordt, waarom wordt die dan niet gebruikt op de historische plek? Dat hadden wij dus al gedaan.

Mocht iemand nog beschikken over andere oude foto s of informatie betreffen­de de Eikenlaan, dan houd ik mij daarvoor aanbevolen. Graag wil ik de vroegere situatie van en rond dat gedeelte van ons dorp nog eens wat verder onderzoe­ken.

Louis van Riel

(1)  Bijlage bij het boek “Gezicht op Scherpenzeel, een grensgeval” een uitgave uit 1986 van het Comité voor Scherpenzeelse Cahiers.

(2) In kaart 1 van de Kadastrale Atlas Gelderland 1832 (uitgave: Stichting Werkgroep Kadastrale Atlas Gelderland 1832 ) werd deze naam geschreven als De Nieuwe Dijk.